13 mayo 2009

El poema Astronomicum del rey Sisebuto

No hace mucho, mientras estudiaba para un examen de Historia Antigua de la Península Ibérica, descubrí a un personaje que, hasta ese momento, nunca había llamado mi atención: el rey visigodo Sisebuto. A primera vista, cualquiera puede pensar que es uno más de esos bárbaros visigodos pero, en su época, se dio un renacer cultural que antecedió en más de un siglo al tan famoso renacimiento carolingio: el renacimiento isidoriano.

Sisebuto reinó entre los años 612 y 621 y fue contemporáneo del intelectual más importante de aquellos tiempos, Isidoro de Sevilla (560-636). Por petición de Sisebuto, Isidoro de Sevilla compuso en latín una obra en prosa De natura rerum (Sobre la naturaleza de las cosas) también conocido como Liber Rotarum (Libro de las ruedas). En él se traza una visión global y sintética de los conocimientos científicos de la época, procedentes de la tradición grecolatina, abarcando las diversas ciencias naturales, pero haciendo especial hincapié en la astronomía. El texto se acompañaba de distintas ilustraciones, generalmente sobre fenómenos astronómicos (de ahí lo de Liber Rotarum).



Imagen de códice de Saint Gall nº 238 que contiene una copia del De rerum natura.


Como agradecimiento a Isidoro de Sevilla, el rey Sisebuto compuso un poema llamado Astronomicum (o Epistula Sisebuti o Carmen de Luna o Praefatio Liber Rotarum o Epistola ad Isidorum de libro rotarum) que consta de 61 versos hexámeros latinos. El tema del poema son los eclipses. Puede que un eclipse total de Sol ocurrido el 2 de agosto del 612, visible en la parte sur de la Península Ibérica, fuera el que inspiró dicho poema.



Por desgracia, y como es habitual en este país, las fuentes históricas parecen sólo al alcance de cuatro catedráticos y doctores. Afortunadamente en otros países esto no ocurre y he encontrado el texto en latín aquí (transcripción de un manuscrito alemán). Eso sí, traducción al castellano tampoco pero sí al francés.

Así dice el poema en latín:


INCIPIT EPISTOLUM SISEBUTO REGIS GOTORUMMISSA AD ISIDORUM DE LIBRO ROTARUM
1 Tu forte in luca lentus vaga carmina gignisargutosque inter latices et musica flabra pyerio (...)liquidam perfundis nectare mentem.At nos congeries obnubit turbida rerum ferratiquepremunt milleno milite curae, legifereque crepunt6 latrant fora clasica turbant.Et trans ocianum ferimus porro usque nivossus cum teneat

8 Vasco nec parcat Cantaber orrens,En quibus indicas ut crinem frondea foebi,succingant hedereve comas augustius umbrenten quos flammantem iubeas volitare per aethram,

12 quin magis pernicius aquilam sus pigra volantem, precurrit.Volucremque pigens testudo molossum, quam nos

14 rorifluam sectemur carmine lunam,sed tamen incurvus per pondera terrea nitens,dicam cur fesso libescat circulus orbe,porporeumque iubar nivei cur tabeat oris,Non illam

18 ut populi credunt nigrantibus antris,Infernas ululans mulier predira sub umbras,Detrachit altivago speculo nec carmine victa,vel rore stigias mortales transit in undas,

22 Vincibilemque petit clangorem quippe per aetram,qua sitimus limis dispexit turbida puris,Inviolata meat sed vasto corpore tellus,quae medium tenet immo polum dumculmina fratris, disserit umbriferis motius, dum sidera cassu.pallescit terrae umbra rotae dum transeat axemaggerei velox cumulo speculoque rossanti,fraternas reparat per caelum libera flammas.Sed quia mira putas circum vis maxima solis,maior bis novies clueat quam terreus orbis,non circumcingat terrestris lumine metas.Sume ratum rationis opus namque aspice foebum.quam sublimis eat con vexa per aurea mundi.quamque humilem terram conlusterat cursibus altis.Hic ingens utcumque libet cum desuper ignis.Sparserit oblico vel cum radiaverit axe,In terram radiis franguntur caetera solis.lumina qua maior iaculis radientibus exiit,Nil patiente globo tendunt per inania vasta,

41 donec piramidis pergat victa umbra cacumen,Per quam cum foebe gilidos agit uda iugalis,Infima vicinis nonnumquam decolor umbris,fratre ca ret vacuoque exsanguis defecit ore.Cur autem sola spoliatur lumine luna.lux alienafovet per quam cum pars maxima metae invidet.Expectat radios male cerula fratris.

49 At chorus astrorum reliquis non tangitur umbris, proprium cunctis iubar est nec solerubescunt.porro ultra solem rapitur cum vertice caeli cur iam semenstruo non semper palleat orbe.

51 Inflexi prestant oblico tramite cursus.Namque vagans errore rato cum devia tortus.Cum legit anfractus metam sol eminus exit.Intorquetque peplum noctis, radiatque sororem.haec eadem ratio est subitis ubi frangitur umbris.Angusti solis rutulum iubar indiga lucis.quando inter terram et solem rota corporis alti

61 Luna meat fratrem rectis obiectibus arguens,


Este es el motivo del título de este blog y en él pretendo comentar noticias curiosas sobre la historia de la astronomía y sobre arqueoastronomía.

Nota: A partir de la traducción al francés indicada en este post, Santiago ha realizado una estupenda traducción al español que se puede ver en http://blogs.murcia.es/santdo/2009/06/29/el-poema-del-rey-sisebuto/.

3 comentarios:

  1. Hola. Por fin he conseguido leer el poema de Sisebuto, tan buscado por mí. Me he permitido traducir al español desde la versión francesa que tú mismo das. Muchas gracias. he puesto enlace a esta web desde la mía: http://blogs.murcia.es/santdo/

    ResponderEliminar
    Respuestas
    1. ¡Enhorabuena por la traducción! He modificado el artículo para que se pueda llegar a ella.

      Eliminar

¡Gracias por comentar!